On Air 90s Playlist Nicola Holt | 10:00pm - Midnight

Traa dy Liooar, Jelune 16oo Mee ny Nollick 2024

Meeryn ass Traa dy Liooar, Jelune 16oo Mee ny Nollick 2024

Jesarn yn 14 Mee ny Nollick, haink fogrey dy row Kiarail Vannin er chur lhiettrimmys er sleih goll dy akin surransee ayns Ward 6 jeh Thie Lheiys Noble lurg da'n chingys norovirus brishey magh. Ta Kiarail Vannin gra dy vel bishaghey mooar er jeet 'syn earroo dy chooishyn jeh'n doghan. Ta Ward 6 son cooishyn lhee mastey shanstyryn. Ta fys er ve currit er yn lhiettrimmys shoh da mooinjer ny surransee 'sy Ward.

Ta Lhiass Stiureyder Slaynt Theay Ellan Vannin, yn Fer-lhee Ross Keat, gra dy vel norovirus ny hingys imbaghoil vees cur diarrhoea as skeah, as magh ass shen ta enn ec paart dy leih er myr yn doghan skeah geuree. T'eh gra dy vel kuse dy reddyn foddee sleih jannoo dy choadey ad hene noi norovirus. S'feer scanshoil, t'eh dy ghra, ta glennid laue mie, jannoo ymmyd jeh sheeabin as ushtey, agh t'eh gra nagh vel glenneyderyn soit er alcohol fondagh noi norovirus, myr shoh dy vel sheeabin as ushtey feer scanshoil. T'eh gra dy vel cooish elley as feme er cur geill da, dy vel sleih foast gorlagh lesh norovirus rish 48 oor lurg da monnaghyn cheet gys jerrey.

Ta'n Fer-lhee Keat gra foddee dy jean sleih gennaghtyn foddey ny share, gyn skeah ny gyn bolg boirit, agh dy vod sleih cur doghan da feallee mygeayrt-y-moo rish whilleen as 48 oor. T'eh gra, fakin cho tramylt as reen ta'n virus, dy nee scanshoil eh niee eaghtyryn erbee as foddee dy vel ad mhillit, lesh glenneyder vees soit er stoo giallee 'syn chied ynnyd, as dy chur geill er-lheh, my vees sleih ass-laynt, da buill foddee dy jean ad bentyn rish dy mennick, jeh'n lheid as laueyn dorrysh ny fyseidyn.

Ta'n Fer-lhee Keat greinnaghey sleih neesht dy smooinaghtyn dy feer mychione yn sauchys bee oc, as reesht dy vel norovirus ny virus feer reen, myr shoh foddee sleih cheet dy ve doghanit as cur doghan da sleih veih coagyrey rish whilleen as 48 oor lurg da kione cheet er monnaghyn, myr shoh s'feer, eer scanshoil ta glenney mess as glassreeyn feer dowin roish my vees sleih ee, myr sampleyr.

Ta'n Fer-lhee Keat gra, my vees eaddeeyn ny cooid lhiabbagh as foddee dy vel shoh er jeet dy ve sollit myr eiyrtys jeh ve ching, dy ve shickyr dy niee shoh ec ard tempreilys, as lurg da sleih cur-rish shoh lesh nyn laueyn dy ghlenney nyn laueyn lesh sheeabin as ushtey, as dy reayll ersooyl veih fir er-lheh elley nagh vel eh jannoo orroo, myr shoh dy vel eh coventynys yn aght ta'n virus shoh goll er skeayley-magh, myr shoh t'eh greinnaghey sleih dy ve agh kiarailagh. T'eh gra dy nee smoo scanshoil eh, son yn chooid smoo dy leih as ta norovirus oc, ny dy vel diarrhoea as skeah jannoo orroo, dy reayll rish goaill ushtey, er yn oyr dy nee feer lickly eh dy jig gennid dy ushtey dy ve oc myr eiyrtys jeh shoh.  

Ta'n Fer-lhee Keat gra mychione Thie Lheiys Noble dooney fer jeh ny wardyn echey, dy vel eh greinnaghey sleih t'er ve lhiggit magh as dy vel ad gennaghtyn ny share, dy chur geill da as dy ghoaill tastey jeh dy vel ad foast gorlagh rish 48 oor lurg da ny monnaghyn kiunaghey, myr shoh dy nee scanshoil eh dy hannaghtyn sauchey dy choadey sleih elley as dy yannoo shickyr dy vel ad skeayley mygeayrt y virus graney shoh ec traa shoh ny bleeaney.

----oooOooo---

Ta Kiarail Vannin er nobbal dy hoilshaghey magh quoid t'eh geeck da jantys dy lhieeney barnaghyn ayns fwirranyn ayns thieyn cummalagh son sleih aasit as doilleeidyn ynsee oc. Va aghin shirrey y fys shen rere slattys seyrsnys fysseree, as y yeeareyder briaght mychione yn earroo dy olteynyn y wirran va faillt ec y Jantys Ard-Chiarail, mychione y rate oc per oor, as mychione yn towse dy ooryn v'ad gobbraghey.

Agh ta Kiarail Vannin gra dy vel y fys shen follit son oyryn traghtee as liorish soilshaghey magh eh foddee dy beagh chebbyn sinshley currit stiagh ayn son reaghyssyn kiarail 'sy traa ry heet. T'ee gra foddee dy jinnagh shoh cur ayns dooyt ablid y Yantys Ard-Chiarail dy chur stiagh cheb cohirreydagh son conaantyn 'sy traa ry heet. T'ee gra neesht dy vel ee geearree cummal seose cochianglys jarrooagh rish y chiareyder er yn oyr dy vel y kerroo kiarail foast fo phreays lurg y phandemagh Covid-19, as dy vod eh ve doolaneagh neesht dy gheddyn kiarail jeh ard-vieys. 

Ta Kiarail Vannin gra dy vel shoh bentyn er-lheh da margey chagleeit gollrish shen 'syn Ellan, gyn caghlaaghyn reih ec yn cheshaght slaynt. Agh t'ee goaill-rish dy vel sym ec y theay er argid vees goll er baarail, as er-lheh fakin ny preayssyn argidoil vees jannoo urree ec y traa t'ayn, as sym vees tannaghtyn ayn er yn aght ta argid theayagh goll er baarail.

----oooOooo--- 

Ta'n Shirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, Claire Christian, gra dy vel obbyr fo raad dy mie dy chaghlaa yn aght ta quaaltyssyn 'sy thie lheiys goll er bookal son surransee, agh nagh jean caghlaaghyn cheet stiagh derrey Mee Averil 'sy vlein shoh cheet. T'ee gra dy vel obbyr dy chaghlaa coaryssyn 'syn Ynnyd son Fysseree er Surransee foast goll er. Va feysht urree mychione yn oyr v'eh goaill wheesh dy hraa, agh dinsh ee da olteyn Tinvaal dy row y shalee, vees jannoo ny s'girrey yn traa ta quaaltyssyn bookit stiagh, rere y chlaare hraa echey. 

Ren yn rheynn Orthopaedagh prowalys jeh'n choarys noa - lesh fys ve currit da surransee shey shiaghtin roish y whaaltys oc, shaghey meeaghyn rolaue – roish my vees y coarys noa goll er rolley magh gys rheynnyn elley. Ta Bnr Christian gra dy vel bree er ve currit hannah da caghlaaghyn elley, as dy vel eiyrtys jarrooagh er jeet veih shen bentyn da'n earroo dy whaaltyssyn ta surransee coayl.

Ta Bnr Christian gra, eddyr yn daa hraa, dy vel surransee er nyn ngreinnaghey dy jarrooagh dy chur nyn enmyn gys skeim son teks cooinaghtee da surransee. T'ee gra dy vel reaghyssyn son quaaltyssyn va scryssit magh goll er lhieeney lesh fogrey giare rolaue. T'ee gra dy vel shoh bishaghey yn aght t'eh lickly dy bee surransagh kionefenish, as jannoo ny smoo yn ymmyd jeh dy chooilley whaaltys. T'ee gra, myr eiyrtys jeh ny caghlaaghyn t'er ve jeant hannah, eddyr Mean Souree as Jerrey Fouyir 2024, dy vaik Kiarail Vannin injillaghey 1.7% 'sy rate jeusyn nagh row kionefenish ooilley cooidjagh son quaaltyssyn rish fir lhee choyrlee, as injillaghey 2.5% ayns quaaltyssyn noa son surransee mooie.

----oooOooo---

Ta co-choyrle theayagh er yn aght dy eeck 'sy traa ry heet son kiarail slaynt lesh boandyrys, ayns thieyn cummalagh as son kiarail 'sy thie, er jeet dy vel y co-choyrle as yn towse smoo dy reggyrtyn da. Ren ny shliee na 1,200 peiagh rheynn yn smooinaghtyn oc er y chooish. Ta bunnys blein er ve ceaut er cur cooidjagh ny eiyrtyssyn jeh'n cho-choyrle er coontey yn earroo dy leih ren goaill ayrn ayn. Ta'n Reiltys gra dy vel shen soilshaghey magh cre cho scanshoil as ta'n chooish shoh da sleih as niart yn ennaghtyn oc er y chooish.

Va feyshtyn currit 'sy cho-choyrle myr troor dy heiyyn, lesh reih eddyr daa chummey neu-chasley, as teiy dy reayll y cummey t'ayn hannah. Jeh'n daa chummey neu-chasley, 'sy chummey 'Kiarail Persoonagh Nastee' veagh kiarail jeh'n sorch shoh currit da sleih gyn tailley, dyn y wooise da'n argid cheet stiagh oc ny'n chooid v'eck. Eisht va 'Cummey Mestit' ayn, liorish veagh taillaghyn soit er cagliagh as towse syrjey, as yn dean jeh dy choadey thie yn lught-thie.

Cha nee agh 5% dy reggyrtyn geearree freayll rish y chummey t'ayn nish, choud's va ny freggyrtyn scarrit bunnys lieh as lieh eddyr yn daa reih, lesh 48% ayns foayr jeh kiarail persoonagh nastee as 45% ayns foayr jeh'n chummey mestit. Ren 2% dy reggyrtyn reih gyn cur freggyrt er yn reih shoh.

Nish ta'n fwirran son y Chlaare Chaghlaaee son Slaynt as Kiarail jannoo prowalys jeh aarey arraghey jeh caglieeyn as towseyn syrjey vees jannoo seose corrillagh jeh'n argid cheet ny jeh'n chooid ec sleih, shaghey towseyn cadjin soit. Cho leah's vees kione er yn obbyr, bee eh rheynnit er yn Tashtey dy hur-smooinaghtyn er yn aght, as my vees, argid dy ve currit son cummey noa. Ta sleih jerkal rish yn eanish as ny moyllaghyn dy ve currit roish Tinvaal 2025.

----oooOooo---

Cha nel sess ny cosoyley er ve jeant liorish y Reiltys jeh billey ard-whaiyl y Reeriaght Unnaneysit dy yannoo rere yn leigh geddyn baase lesh cooney ayns Sostyn as 'sy Vretin. Ren olteynyn Shamyr y Chadjinys ceau teiy ayns foayr jeh'n villey preevaadjagh shen currit roish ec Oltey Shamyr y Chadjinys, Kim Leadbeater jeh'n Phartee Obbraghys, Billey Surransee as Chingys Baasoil oc (Jerrey y Vea), Mee Houney, agh bee scrutaght sodjey jeant jeh ayns Shamyr y Chadjinys as ayns Shamyr ny Chiarnyn neesht.

Ayns Mannin ta'n Billey Geddyn Baase lesh Cooney goll er scrutaghey ec y traa t'ayn liorish y Choonceil Slattyssagh, lesh keim ny ronnaghyn laa ny vairagh, Jemayrt yn 17 Mee ny Nollick.

Bentyn da'n billey shen 'sy Reeriaght Unnaneysit, ayns soie Tinvaal Mee ny Nollick yn shiaghtin shoh chaie dooyrt yn Ard Shirveishagh, Alfred Cannan, dy nee billey oltey preevaadjagh eh ta'n billey shen er geddyn baase lesh cooney, as nagh vel jerkalys dy jean yn Reiltys ayns shoh myn-vrishey jeh ny veagh jeant liorish, myr dy beagh eh, ayns lughtyn-reill elley, myr aght dy chur fys son y pholasee echey hene, as nagh jean y Reiltys noadyr reaghey couyryn son billey oltey preevaadjagh roish my vees eh coardit ec ny banglaneyn.

----oooOooo---

Ta brastyl daill Reiltys Ellan Vannin foast tannaghyn anchorragh, lurg da jantys eddyr-ashoonagh Moody sessal eh myr Aa3, vees yn red cheddin as y Reeriaght Unnaneysit. Rere yn Tashtey, ta'n jantys Moody er n'ghoaill tastey jeh niart daill yn Ellan, jeh caghlaays 'sy tarmaynys echey, as jeh ny tashtaghyn freillt mooar dy liooar echey. 
Ta'n Shirveishagh Tashtee, yn Fer-lhee Alex Allinson, er chlou fogrey dy ghra dy vel eh goltaghey aa-scrutaght s'noa y yantys Moody, vees cur, myr dy kinjagh, sess magh as magh neu-chrogheydagh jeh stayd tarmaynagh Ellan Vannin. T'eh gra dy vel enn goll er cur er eabyn yn Tashtey dy yannoo ny sloo ny lhie er ymmyd jeh tashtaghyn freillt ayns ny bleeantyn jeieanagh, as dy vel shoh tannaghyn ayn myr yn ard-tosheeaght choud's ta shin cheet gys fograghyn bentyn da'n chlaare argidoil, Toshiaght Arree.

'Syn ogrey echey ta'n Fer-lhee Allinson gra nagh vel yn Ellan ny lomarcan ayns doolaneyn argidoil tannaghtyn fo, as er-lheh bentyn da costyssyn vees gyrjaghey son slaynt as kiarail y theay. T'eh gra, ny yeih shen, dy vel yn Tashtey abyl dy reayll rish gobbraghey veih undin argidoil fondagh – myr ta'n tuarastyl soilshaghey magh dy cleeir – lesh faaishnys jeh aase tarmaynagh jarrooagh as caghlaays ayns tarmaynys reen.

----oooOooo---

Ta Oltey yn Chiare as Feed son Connaghyn, Julie Edge, er chur feysht mychione yn oyr nagh val data ry gheddyn mychione yn earroo dy ailleydee y Reiltys gobbragh ec foddid cheumooie jeh'n Ellan. Ren ee shirrey ny fysseree shen er Shirveishagh Oik Coonceil ny Shirveishee, David Ashford, ayns soie Tinvaal yn chiaghtin shoh chaie. Agh dinsh Mnr Ashford, ga dy vel yn Oik son Obbreeyn jannoo seose ayrn jeh Oik Coonceil ny Shirveishee, nagh row ny data echey er yn oyr nagh row ny fysseree shen goll er chymsaghey.

Ta Bnr Edge gra, fakin dy vel feysht er jeet stiagh gys Tinvaal, as dy lhisagh sleih jannoo nyn gooidshare dy chur freggyrt da, as dy vel currym Shirveishagh Oik Coonceil ny Shirveishee goaill stiagh ny paartyn ayns yn Oik son Obbreeyn, as dy vel ad chymsaghey y fys shoh, nagh row eh smooinaghtyn dy by chooie eh dy vriaght jeh'n Oik son Obbreeyn.

----oooOooo---

Ayns soie Tinvaal Mee ny Nollick yn chiaghtin shoh chaie neesht, ren Oltey yn Chiare as Feed son Rhumsaa, Lawrie Hooper, gra dy row bunnys veg er ve cooilleenit bentyn da'n Strateish Bun-Earrooagh as dy row kuse dy gheanyn va caillt ayns rieughid. Agh ta Mnr Ashford, 'syn oik echey myr Shirveishagh Oik Coonceil ny Shirveishee, fendeil y Strateish, ny yeih dy vel mooarane foast ry yannoo.

Va'n Strateish currit er bun 2022 son ny queig bleeaney gys 2027. Rere yn Reiltys ec y traa shen, va oyr y strateish dy hroggal coarys bun-earrooagh shickyr, breeoil, ry chummal seose dy chur ablid da Rheynnyn dy livrey claareyn son caghlaa bun-earrooagh. 

Ta Mnr Ashford cur feysht as cur freggyrt da neesht, vel eh smooinaghtyn dy vel yn Reiltys er n'yannoo shirveishyn dy ve bun-earrooagh tappee dy liooar, rere y varel echey hene dy vel yn ansoor nagh vel eh. T'eh gra, choud's t'eh jeant booiagh lesh yn obbyr as kione currit er choud's nish, dy vel mooarane obbyr elley as feme er ve jeant, as dy vel feme ain er tooilley mian mychione y Reiltys 'syn ard shoh, as dy vel feme er jannoo ny s'tappee caghlaa gys saaseyn bun-earrooagh as jannoo oardaghyn ny sassey harrish yn Reiltys. T'eh gra dy vel taitnys echey gra dy vel focus smoo er caghlaa gys saaseyn bun-earrooagh mastey ec yn cheim politickagh as mastey ard offishearyn, chammah's ayns shirveish chagnoaylleaght y Reiltys. T'eh gra dy vel plannyn son shoh dy ve ec cree claare treealit yn Ard Shirveishagh er saaseyn dy yannoo smoo fondagh, dy ve freggyrtagh da'n dean jeh spaarail £10 millioon ec y chooid sloo ayns 25-26, as t'eh toiggal dy bee'n Ard Shirveishagh cur fys s'noa da olteynyn Jerrey Geuree er y chlaare.

Ga nagh ren shin clashtyn eh 'sy veer shen, ta Mnr Hooper gra y vel yindys dy liooar echey dy vel yn Reiltys gennaghtyn dy vel eh er geddyn magh aghtyn feeu £6 millioon ayns shaghney costyssyn hannah, as dy beagh eh booisal da Mnr Ashford my vees caa da cur da olteynyn myn-vrishey jeh'n earroo shen as yn aght v'eh er ny ghooley. T'eh gra dy vel fer jeh ny oyryn echey briaght, shen dy vel yn tashtey son cooishyn bun-earrooagh vees ny lhie fo'n strateish shoh gra nagh ad er baarail agh lieh-villioon punt gys yn date shoh, as my vees shen yn rate dy argid cheet back veih'n argid baiht shen, dy vel shen lane ard-yindyssagh, myr shoh dy vel eh feddyn dy vel shen doillee dy liooar dy chredjal. T'eh gra dy vel yn Strateish cheet neesht er ymmodee Ard-chowraghyn jeh Cooilleeney as er ymmodee deanyn, as ymmodee jeu neesht t'er n'gholl shaghey, 2022, 2023.

Ta Mnr Ashford gra nagh vel eh ynrican bentyn da feme er baarail argid ass tashtey elley, dy row reddyn as ablid dy yannoo ad sthie neesht, lesh y wirran ve abyl dy yannoo shaghney costyssyn neesht myr ayrn jeh'n strateish, myr shoh nagh row eh ooilley bentyn da feme er baarail argid dy spaarail argid, dy vel reddyn elley as ablid ec Shirveishyn Chagnoaylleeaght y Reiltys dy yannoo ad. 'Sy resooney magh, va ynnyd eggey yn Reiltys imraait, reesht ga nagh ren shin clashtyn shen ayns ny meeryn shoh. Ta Mnr Ashford gra, bentyn da'n ynnyd eggey, gov.im, er-lesh dy jinnagh dy chooilley oltey choardail, my vees peiagh erbee er chur eab er feddyn red erbee er gov.im 'sy lhing shoh, dy loayrt dy jeeragh, dy nee brock t'ayn as nagh vel eh aasagh dy gheddyn red erbee.

Ta Mnr Ashford gra dy vel shen red ennagh vees ayns rieughid goll er e hoshiaght, dy vel coloayrtyssyn er ve goll ayns Oik Coonceil ny Shirveishee roish my row eshyn ny Hirveishagh neesht, as dy vel eh red ennagh t'ad jeeaghyn dy chur goll er y hoshiaght myr cooish phreaysagh er yn oyr dy vel eh yn ardan currit roish y theay ec Reiltys Ellan Vannin, as row eh feer chleeir er shoh ayns Tinvaal foddey roish my row y paart shoh echey myr Shirveishagh Oik Coonceil ny Shirveishee, rere y varel echey, nagh vel eh cooie da'n oyr echey nish as dy vel feme er caghlaa eh.

Nish ta Mnr Ashford cheet gys cooish elley va imraait 'sy resooney magh, agh cha geayll shin shen derrey nish, agh t'eh gra, bentyn da'n chooish elley shen, Reiltys gyn pabyr, dy vel feme er ve oney, nagh row rieau mie lesh y raa shen, as er-lesh, cre erbee vees jeant ec sleih, nagh bee ad arragh dy bollagh gyn pabyr, as dy vel spotch dy kinjagh echey dy vel y co-voodeeys gyn pabyr jeeaghyn dy v'er ghientyn towse smoo dy phabyr, as er-lheh lesh ablid ec sleih dy phrental, as dy vel eh red ennagh as feme ain gobbraghey huggey, as feme er jannoo shickyr dy vel shin jannoo ymmyd jeh towse smoo dy haaseyn bun-earrooagh, er yn oyr dy vel foast ayns rieughid aghtyn dy spaarail towseyn feer vooar dy liooar dy argid 'syn ard shen.

Ta Mnr Hooper gra dy vel eh smooinaghtyn dy vel eh feeu ve lane oney, tra loayrt mychione livrey y strateish shoh cosoyley rish deanyn, liorish nish va'n dean dy beagh ain : ardan noa gov.im; app y Reiltys; date er nyn soilshaghey magh, ardan son soilshaghey magh data dy foshlit; va'n dean son ooilley ny reddyn shoh dy ve jeant ny sodjey na blein er dy henney, ayns rieughid, as nagh veg jeh shen er daghyrt. T'eh gra dy vel un red t'er haghyrt, shen dy vel saase dy chaghlaa enmys vees ayn as goll er linney, as dy vel shen yindyssagh, agh dy vel yn doilleeid bentyn da dy vel eh gra lane jeeragh foddee dy jean jantyssyn y Reiltys foast feme aghtyn elley dy chur enn er sleih roish my vees ablid oc goaill toshiaght er y chaghlaa. T'eh gra, myr shoh, nagh vel eh dy vel sleih ginsh da'n Reiltys un cheayrt, agh insh da'n Reiltys, as eisht dy jean ad insh da sleih cre elley t'ad feme er sleih insh daue, myr shoh dy vel yn rieughid eh dy vel y Strateish Bun-earrooagh shoh harrish yn daa vlein t'er n'gholl shaghey er livrey bunnys veg.

----oooOooo---

Ta Mnr Hooper gra dy vel eh bunnys neu-phossible dy chur-rish doilleeidyn mastey obbreeyn y Reiltys gyn data veih'n cho-chorp ta failley obbreeyn 'sy cherroo theayagh. T'eh er ve shirrey er y Chommishoon son Shirveishyn Theayagh dy chlou ny tuarastylyn bleinoil oc er ny three bleeaney t'er n'gholl shaghey. Ta'n tuarastyl s'jerree va clouit ec y Chommishoon son y vlein argidoil 2020-21, agh er gy gherrid va Oltey yn Chiare as Feed son Connaghyn, Rob Callister, pointit dy ve ny Chaairlagh, lurg da'n Ard Shirveishagh, Mnr Cannan, cur er Oltey yn Chiare as Feed son Glionfaba as Purt ny Hinshey, Kate Lord-Brennan, dy irree ass yn oik shen. Ta Mnr Callister er chur gialdyn dy bee ny docamadyn son ny bleeantyn neayr's shen ve clouit ayns ny shiaghtinyn shoh cheet.
 
Bentyn da tuarastyl y Chommishoon son Shirveishyn Theayagh, ta Mnr Hooper gra dy vel eh jeeragh dy liooar, dy vel currym leighoil er y Chommishoon dy yannoo ny reddyn shoh as nagh vel eh er ve jeant oc. T'eh gra dy lhisagh yn Reiltys ve biallagh da'n leigh, as nagh nee cooish chramp ghoillee eh, as dy vel yn un couyr ry gheddyn ec olteynyn ayns Tinvaal, shen dy chur roish treealtys vees gra dy lhisagh y Reiltys ve biallagh da'n leigh, ayns rieughid. T'eh gra dy row shen speeideilagh erskyn ooilley, as dy row taitnys dy liooar echey dy row Caairlagh noa y Chommishoon son Shirveishyn Theayagh er chur gialdyn dy jean eh clou ad, dy vel eh er n'ghra dy jean eh clou ad, paart jeu y vee shoh as yn fer s'jerree 'sy vee shoh cheet, as dy row shen ooilley v'eh shirrey, dy jarroo, dy chlou ny tuarastylyn, er yn oyr dy vel failley sleih 'sy cherroo theayagh jannoo seose cooish vooar 'syn Ellan, dy vel fys ain er dy vel feyshtyn as feme ain er cur ad, dy vel fys ain er dy vel obbyr as feme er ve jeant, agh ayns rieughid, dy chur eab er jannoo veg jeh'n obbyr shen gyn data erbee, gyn fys erbee, dy vel shen bunnys neu-phossible.

V'eh currit da Mnr Hooper nagh row yn eear Chaairlagh, Kate Lord-Brennan, coontey monney jeh'n aght ta Mnr Hooper goaill ayns laue y chooish shoh, as ta Mnr Hooper coardail rish shen, as eh smooinaghtyn dy vel shen kiart myr v'eh, agh fy yerrey dy vel shoh ny vees taghyrt tra t'ou currit dy ve freggyrtagh, as dy vel eh neu-houyr tra vees shen currit dty-lieh. T'eh gra my vees oo failleil dy chooilleeney y job ayd, dy vel eh doillee tra ta peiagh ennagh shassoo seose as gra er-lesh nagh vel oo er n'yannoo job mie ayns shen, agh dy vel shen yn aght myr t'eh, dy neu-aighoil, as dy jinnagh eshyn jerkal rish yn red cheddin cheet back ersyn. T'eh gra my vees job ayd dy yannoo as nagh vel oo livrey eh, dy vel oo jerkal rish scrutaght, as son peiagh erbee dy hassoo seose as dy heet er shen as dy hirrey yn oyr, as dy vel shen ny ta olteynyn coardail rish. T'eh gra dy vel oo loayrt dy mooar mychione baghtalys as freggyrtys, agh tra t'ou dy feer fakin eh goll er jannoo, dy vel oo fakin y freggyrt t'eh gientyn veih shiartanse dy leih as nagh vel shen dy kinjagh taitnyssagh.

Agh ta'n eear Chaairlagh, Kate Lord-Brennan, gra dy vel ny tuarastylyn bleinoil er ve gyn data mie as gyn freggyrtys, as t'ee treishteil dy jean caghlaaghyn 'syn aght ta'n Commishoon clou fys as fysseree cur caa son reill share 'sy traa ry heet. By vie lhee fakin myn-ysseree jeh'n lheid as coorseyn traenal ayns reirey as reillyn argidoil jannoo seose ayrn jeh'n tuarastyl. 

Ta Bnr Lord-Brennan gra dy vod ymmyrkey Mnr Hooper cheet dy ve skeeagh as tooilleilagh dy liooar, as dy row ee gennaghtyn y cheayrt shoh dy row eh urree cowraghey magh paart jeh'n chraueeaght oalsey as jeh ny stundayrtyn lhiam-lhiat tra v'eh loayrt mychione ve biallagh da currymyn leighoil slattyssagh. T'ee gra dy row feme er ny tuarastylyn caghlaa.

Ta Bnr Lord-Brennan gra dy vel yn red as ta feme debejagh er shareaghey cheusthie jeh'n shirveish theayagh, as paart jeh shen va ish gobbraghey dy yannoo, shen dy feer dy hareaghey freggyrtys, as dy jean yn tuarastyl cur trimmid er feme er traenal kiart ayns reirey ve ayn trooid ny keimyn cooie cheusthie jeh'n Reiltys, as dy beagh eh jeant femoil neesht dy vel cooinaghtane currit da'n shirveish theayagh mychione reillyn son sharvaantyn y steat as as reillyn argidoil, vees bart mooar dy reddyn, nagh vel ayns rieughid er ve currit roish roish nish bentyn da jannoo tuarastyl y Chommishoon son Shirveishyn Theayagh.

Ta Bnr Lord-Brennan gra dy vel ny reddyn as ta shin clashtyn ooilley y musthaa mychione ec y traa t'ayn, dy vel ad mychione sleih assaaragh er-coontey chingys, as reddyn gollrish shen, agh dy vel ish gra dy vel feme er cooishyn ayn foddey ny strimmey-chooishagh ayns tuarastyl ny shirveishyn theayagh, myr shoh dy row ee dy jarroo geearree jannoo ymmyd jeh'n tuarastyl, as t'ee goaill-rish dy row cumrail ayn, agh dy hoilshaghey magh ny cooishyn myt t'ee fakin ad, as dy feer shiartanse jeh ny currymyn as t'ee credjal dy vel feme er goaill ayns laue ad, dy yannoo sheshaght y hirveish theayagh vees smoo cooie da'n oyr echey, lesh smoo freggyrtys eck son y traa ry heet.

Ta Bnr Lord-Brennan cheet er sheshaght y hirveish theayagh neesht myr fer vees aarloo, ny ec y chooid sloo, dy vel yn Commishoon aarloo dy chur freggyrt da'n feme, dy cummyssagh, dy aa-chummey y Reiltys, ny dy jarroo dy chur freggyrt da caghlaaghyn son saaseyn smoo fondagh ny 'sy strughtoor, as son shickyrys y chlaare son saaseyn smoo fondagh, vees ry heet dy leah son yn Reiltys.

Ta Bnr Lord-Brennan gra dy row ee fo phreays mooar veih Mnr Hooper, as dy row eh er ve gyn scuirr dy bollagh shiaghtin er shiaghtin. T'ee gra dy vel ee jeeaghyn er dy chooilley red dy trome-chooishagh, agh tra ta'n tuarastyl clouit, as s'cosoylagh eh dy bee eh clouit yn shiaghtin shoh cheet – shen dy ghra yn shiaghtin shoh, as ish loayrt yn shiaghtin shoh chaie – as t'ee treishteil dy jean shoh tayrn tooilley geill da dy chooilley red t'er ve taghyrt, as yn obbyr t'er ve jeant, agh dy row feme eck er arganey veih'n cheu eck hene 'sy resooney magh yn chiaghtin shoh chaie, as dy vel eh son oyr mie dy vel ee er goaill ayns laue reddyn 'syn aght ren ee bentyn da'n tuarastyl as dy jarroo da'n Chommishoon.

Ta currym er y Chommishoon son Shirveishyn Theayagh dy reirey mysh 4,000 dy leih ta gobbraghey 'sy cherroo theayagh. Myr cheayll shin, haink stiagh Oltey yn Chiare as Feed son Connaghyn, Rob Callister, dy ve ny Chaairlagh jeh ayns ynnyd jeh Bnr Lord-Brennan y vee shoh chaie.

Ta Mnr Callister gra, er-lesh, veih cheu y Chommishoon son Shirveishyn Theayagh, dy vel shoh fosley magh cooish s'lhea bentyn da'n aght ta'n Commishoon son Shirveishyn Theayagh ayns rieughid goll er reirey as geddyn argid ec y traa t'ayn, er yn oyr nagh vel veg dy chouyryn er chor erbee currit er-lheh da, ny eer claare argidoil ny fwirran, myr shoh dy vel shoh red ennagh bee currit roish yn Ard Shirveishagh 'sy chied tuarastyl currit cooidjagh, foddee dy vel feme er paart dy chouyryn, as foddee dy vel feme er paart dy argid as dy wirran dy chooney lhieu.

Ta Mnr Callister gra, ec y traa t'ayn, dy bunnidagh dy vel eh er y Chommishoon cosney dy chooilley red veih cheusthie jeh Oik Coonceil ny Shirveishee, ga dy vel paart dy chooney screeudeyragh oc, as dy vel cooney oc veih fer toshee Oik ny Hobbreeyn, vees y paart cochianglt rish ny obbreeyn, myr shoh dy vel cooney ayn, agh nagh vel cooney currit er-lheh da as feme ec y Voayrd er.

Ta Mnr Callister gra dy vel currym er y Chommishoon son Shirveishyn Theayagh son 4,000 sharvaant y theay, agh dy vel olteynyn elley y wirran chammah's shen, agh adsyn ta cheusthie jeh ny shirveishyn theayagh as ta sharvaantyn y steat, dy vel shen mysh 4,000 jeu. T'eh gra, ny vees feme oc er jannoo ayns ny meeaghyn shoh cheet, shen dy yeeaghyn er shen as dy smooinaghtyn er yn aght t'ad ayns rieughid cur couyryn son yn saase-reiree as son yn chirveish dy kiart.

Ta Mnr Callister gra dy vel eh treishteil, tra vees yn Ard Shirveishagh geddyn y tuarastyl jerrinagh ny'n tuarastyl currit cooidjagh son 22 as 23, dy jean eh smooinaghtyn er shen, as ayns rieughid dy kiart cur couyryn son yn saase-reiree, dy vod adsyn cur yn shirveish as feme er yn shirveish theayagh er, as dy chur ablid daue dy jarroo dy chur bree da ny saaseyn dy hareaghey dauesyn ta'n theay shirrey orroo dy chur bree, ayns yn daa vlein shoh cheet jeh'n lught-reill.

----oooOooo---

Ayns Traa dy Liooar yn shiaghtin shoh chaie cheayll shin Oltey yn Chiare as Feed son Middle, Stu Peters, loayrt mychione y varel echey dy row rour goll er baarail er cooishyn bentyn da'n chaghlaa emshyraght agh dy row cooishyn tarmaynagh smoo scanshoil. Hug eh treealtys roish Tinvaal yn shiaghtin shoh chaie dy hirrey er yn Reiltys myr cooish phreaysagh dy yeeaghyn reesht er ny deanyn as ny claareyn argidoil echey dy heet gys net-neunhee, as eshyn ayns foayr jeh ymmyrkey smoo pragmatagh, as ren eh cremmey yn aght va £40 millioon punt currit son ymmyd y Voayrd Caghlaaee er Caghlaa Emshyraght 'sy vlein 2022. 

Ga dy vel ny deanyn bentyn da net-neunhee cur currym slattyssagh er yn Reiltys, ta'n Ard Shirveishagh er n'ghoaill rish roish nish dy vel doolaneyn mooarey ayns cooilleeney y dean interim dy yannoo ny sloo stooghyn currit magh liorish 35% liorish y vlein 2030. 

'Sy resooney magh mastey olteynyn Tinvaal yn shiaghtin shoh chaie, va Mnr Peters gra dy vel eh smooinaghtyn dy vel vershoon ain hene ayns shoh jeh'n volgan Westminster as dy nee bolgan Tinvaal t'ayn. T'eh gra rish olteynyn nagh lhisagh ad smooinaghtyn eer rish shallid dy row ooilley yn theay coardail rish net-neunhee, er yn oyr, son shickyrys, soit er yn earroo dy phostyn-l, eamyn chellvane, v'echey rish shiaghtin ny ghaa t'er n'gholl shaghey, nagh vel ad ayns rieughid. T'eh gra, son dy chooilley pheiagh ta smooinaghtyn dy vel shoh baggyrt er tannaghtyn bio, nagh vel veg foddee olteynyn jannoo arragh ayns shoh oddys jannoo er. T'eh gra dy vod mayd cur stiagh ayn saaseyn meeinaghey, agh  nagh vod mayd jannoo er chiow ny cruinney.

Agh ren Lawrie Hooper cur roish lhiassagh da'n treealtys, as eh shirrey er olteynyn Tinvaal dy chur enn er paart ny deanyn net-neunhee ayns niartaghey tarmaynys Vannin son vondeish da ooilley ny cummaltee, myr ta feanish er 'sy Strateish Tarmaynagh, as dy vel ad cur geill da'n focus vees foast goll er ayns livrey ny deanyn er jannoo ny sloo stooghyn currit magh.

Ta Mnr Hooper gra dy nee nhee eh dy vel jannoo er yn emshyraght spaarail argid, as dy vel eh er chur argid baiht son traa ry heet y cho-voodeeys ain, y hymmyltaght ain, y harmaynys ain, y claynt ain, y veaghey ain, ny paitchyn ain, as ny sheelogheyn ain ry heet. T'eh gra dy vel jannoo er yn emshyraght 'sy vean jeh jannoo shickyr dy vod mayd cummal seose as lhiassaghey tarmaynys lajer as dy chaghlaays. T'eh gra dy vel eh credjal dy vel ny deanyn net-neunhee ain freggyrtagh da, as nagh vel ad goll noi, mianyn tarmaynagh yn Ellan.

Ren yn chooid smoo dy olteynyn coardail rish lhiassagh Mnr Hooper, agh ren shey oltey votal noi echey, as v'adsyn Tim Glover as Jason Moorhouse (Carbory, Balleychashtal as Malew), Julie Edge (Connaghyn), Kate Lord-Brennan (Glionfaba as Purt ny Hinshey), Chris Thomas (Doolish Veanagh), as, dy jarroo, Mnr Peters hene.

Lurg yn resooney magh, loayr Mnr Moorhouse rish Radio Vannin. T'eh gra dy row eh gennaghtyn beggan dy row y lhiassagh cheet er gyn yss, as dy row y clane resooney magh ayns rieughid, cha nee dy chur farkaght ayn, cha nee dy chur stap er ny va goll er, agh nagh row agh son Coonceil ny Shirveishee dy jarroo dy yeeaghyn reesht er ny va baarit as ny deanyn oc, vees red ymmydoil dy yannoo, as dy daink Mnr Hooper stiagh ayn lesh lhiassagh va gra dy row shin pohlldal dy bollagh ny vees goll er, as myr shoh dy reayll rish shen, my sailliu.

Ta Mnr Moorhouse gra dy row eh gennaghtyn dy row yn daa red shen feer neu-chasley as dy ren eh shassoo seose as gra dy by vie leshyn aa-scrutaght dy ve ayn, cha nee farkaght, cha nee sthap, as dy dug eh roish imneaghyn mychione reddyn v'eh haghyrt bentyn da'n chostys, as y builley er y chymmyltaght ynnydoil, as dy dooyrt eh dy row feme er aa-scrutaghey ad shoh as sur-smooinaghtyn orroo, as eisht dy row yn reih oc, vel shin ayns rieughid reih freayll rish yn aght ta shin, as dy ren eh smooinaghtyn nagh row shen kiart, nagh row eh arryltagh dy hoaiaghey jeh shen, ny yeih dy vel shen yn tharrey vees ny lhie fo treealtys Mnr Peters.

Ta Mnr Moorhouse gra dy row eh smooinaghtyn, dy chur er dy chooilley pheiagh dy feer cordail dy row shin braew 'syn aght ta shin, dy row shen neu-chiart, myr shoh lesh yn lhiassagh hene cheet roish, as eh smooinaghtyn dy lhisagh shin freayll rish, dy ren eh broo y cramman – shen dy chowraghey magh yn teiy echey ayns Tinvaal – dy ren eh broo y cramman, as eh smooinaghtyn nagh row eh dy ve seiyt sheese y raad shoh jeh votal ayns foayr jeh, er yn oyr dy vel eh ayns shoh ayns doo as bane, as dy vel eh yn red kiart dy yannoo, agh dy row y tosheeaght 'sy treealtys shen ayns rieughid dy chummal sorch ennagh dy aa-scrutaght, cha nee dy yannoo farkaght, cha nee dy yannoo sthap er, agh dy gholl er 'syn aght ta shin lesh aa-scrutaght, as dy row eh gennaghtyn beggan daaney ayns kuse dy aghtyn, agh dy row eh gennaghtyn dy row eh goll roud dy ghra dy lhisagh shin goll er 'syn aght ta shin.

Ta Kate Lord-Brennan gra dy row ee smooinaghtyn dy row y treealtys currit roish Tinvaal lane resoonagh, as dy vel currymyn feer vooar currit er yn Reiltys as er y cherroo theayagh bentyn da oardagh, cur tuarastylyn, deanyn, ayns Slattys Caghlaa Emshyraght va currit trooid ayns rieughid ec jerrey yn lught-reill, myr shoh dy row doolane Mnr Peters fo'n Reiltys dy jarroo ayns Tinvaal ayns gra, lhig dooin aa-scrutaghtey ny deanyn shoh as  lhig dooin aa-scrutaghey ny claareyn argidoil shoh cochianglt rish caghlaa emshyraght, as jeeish dy vel eh jeeaghyn dy ve lane resoonagh dy yannoo shen.    

Ta Bnr Lord-Brennan gra dy vel y barel shickyr eck, as rere shen t'ee er n'ghra dy vel ish fer vees credjal ayns traa ry heet vees ry chummal seose son yn Ellan, as dy vel ee smooinaghtyn fy yerrey dy vel feme er bree glen ve ain, agh dy vel ee credjal neesht ayns caghlaa cairagh as shickyrys bree, as er-lhee dy vel eh lane chiart, raad ta'n leigh kiangley Reiltys, agh foddee nagh vel eh cur-lesh yn Ellan y raad ta feme er goll, er yn oyr dy vel eh myr dy beagh eh obbyr  as oikoilys, eisht dy nee'n red kiart eh dy yannoo dy yeeaghyn er shen as dy aa-hessal shen.

Ta Bnr Lord-Brennan gra dy nee'n nhee eh dy vel yn Reiltys goll er eignaghey dy yannoo ymmodee reddyn ec keim yn oikoilys, as feme er offishearyn cur stiagh ayndaue, lhiassaghey, traa, smooinaghtyn, sur-smooinaghtyn, cur tuarastyl back, nagh vel dy feer jannoo veg bentyn da jannoo er yn emshyraght.

Ta Bnr Lord-Brennan gra dy ren ee dy jarroo cur faaishnys er paart jeh shoh 'sy Choonceil Slattyssagh, tra t'ou geddyn billey as ayns aght ennagh t'eh er jeet dy ve billey draghtit nish,  dy vel eh scruit er pabyr geayney, dy dooyrt ee ec y traa shen 'syn soie shen tra v'eh fo'n scrutaght oc, er yn oyr dy row shoh billey as 48 duillag ayn, as dy row yn eie mooar dy jinnagh shoh cooney lhien feaysley as cur-rish caghlaa emshyraght, agh ny keayrtyn dy vel feme er ymmyrkey elley, as dy dooyrt ee dy row yn un red glass bentyn da'n villey shoh, va shen y pabyr v'eh scruit er. T'ee gra ny keayrtyn dy vel feme er cochiangley cooishyn reesht rish y theay as currit rish ayns aght elley, shaghey veg agh slattys as oikoilys, as dy row shen dy feer ny v'ee dy ghra.

Ta'n Boayrd Caghlaaee er Caghlaa Emshyraght nish cheusthie jeh'n Rheynn Chymmyltaght, Bee as Eirinys as she'n Shirveishagh yn Rheynn shen, Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Hiar, Clare Barber, vees yn Caairlagh jeh. Agh ta'n eear Chaairlagh, Daphne Caine, gra dy vel caglieeyn er claareyn argidoil, as tra ta plaiyntyn dy vel feme ain er scuirr veih baarail ny millioonyn shoh er caghlaa emshyraght as caghlaa dy vel aarloo, nagh vel shin er vaarail towse dy liooar, dy vel shin 30 bleeaney ro anmagh cheet gys y chooish, Traa dy Liooar dy jarroo. T'ee gra dy vel fys ain nish er, dy vel ooilley yn eanish ayns shen, dy vel yn sheanse ayns shen, ny vees taghyrt as dy vel builley jeh, as ayns rieughid, failleil dy vaih argid dy kiart nish, dy jean eh costal braew foddey ny smoo dooin.

Ta Bnr Caine gra dy bee skeimyn noa cheet veih'n Rheynn Chymmyltaght, Bee as Eirinys, t'ee credjal, 'sy vlein noa, dy ghoaill ayns laue shen bentyn da sorch dy choarys chiow vees aa-noaghey, ny sorch s'glenney dy hiow, shaghey coirraghyn conney fossil. T'ee gra dy vel ad er chur-rish shen bentyn da thieyn noa-hroggit veih'n vlein shoh cheet, nagh bee coirraghyn conney fossil ec thie erbee noa-hroggit, myr shoh dy bee vondeish da sleih as thieyn scoighey oc lesh coontyssyn sinshley son chiow, as dy by chosoylagh eh, lesh coaryssyn chiow lectragh.

Ta Bnr Caine gra, bentyn da'n argid t'er ny vaarail, dy vel toyrtyssyn er ve ayn as ta towse er ve ayn, agh nagh vel ny earrooyn s'noa eck, agh dy row Skeim son Fondid lesh Lectraghys v'ec yn Rheynn Chymmyltaght, Bee as Eirinys, as Skeim cur Toyrtys son Beaghey ayns Aght Glass va goll er stiurey ec yn Rheynn Gastid Dellal, as ny earrooyn jeh sleih hug stiagh er-nyn-son, as dy vel eh – v'ee er chee gra ayns thousaneyn, agh son shickyrys dy vel eh ayns ymmodee cheeadyn dy leih t'er n'gheddyn vondeish hannah.

More from Manx Gaelic