On Air The Morning Show Chris Williams | 9:00am - Noon

Traa dy Liooar 3ss Toshiaght Arree 2025

Meeryn ass Traa dy Liooar, Jelune 3ss Toshiaght Arree 2025

Ta'n Shirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, Claire Christian, gra, er-lhee, dy vel feme er ve rieughagh dy feer mychione y chlaare argidoil, mychione ny foddee ee cur, as t'ee gra dy vel y peesh dy obbyr ren yn Ard Shirveishagh goaill toshiaght er, bentyn da cur y currym jeeragh rish y plan obbree as y chlaare argidoil, y peesh dy obbyr t'ish gobbraghey er nish, as dy vel eh bentyn da ve oney as baghtal mychione ny fod mayd dy jarroo cur lesh y chlaare argidoil shen. T'ee gra dy vel feme ain er ve feer chleeir nagh vel argid dy liooar ayn.

Ta Bnr Christian gra, ec y traa cheddin dy vel feme ain er, as dy vel ad er ve jannoo shen ayns ny hoght shiaghteeyn t'er n'gholl shaghey, marish y fer-oayllee ard-scanshoil ren ad cur-lesh stiagh ayn, myr shoh t'ee coardail dy vod ad jannoo reddyn smoo fondagh, agh ec y traa cheddin, nagh jean ad taghyrt dy bieau, as er-lhee dy vel shen yn aght ta'n coloayrtys goll, dy vel feme er goll er y hoshiaght gys gra dy vel shoh ny vees ry fordrail ain, as dy bee kuse jeh ny freggyrtyn feer chreoi, er yn oyr dy bee shiartanse dy reaghyssyn, dy vel bolgey argidoil goll ec bieauid mooar, as dy vel priosyn son druggaghyn er n'gholl seose, er vishaghey.

Ta Bnr Christian gra dy vel y monney jeh eiyrtys mie er-e-son, as ish dy bunnidagh goll back gys ve Oltey yn Chiare as Feed son rheynn reihyssagh, as ny t'er ve ny cooishyn t'ayn ayns rieughid, as shen t'er ve ny cooishyn t'ayn ayns rieughid geddyn quaaltys rish fer-lhee cadjin, geddyn quaaltys rish feeackleyr, as ish cheet stiagh 'sy phaart shoh, shen yn traa nee mayd goaill toshiaght er loayrt ny smoo mychione ny vees 'sy churrym as ny vees 'sy phlan obbree.

Ta Bnr Christian gra dy vel ee er n'ghra, dy vel ee er chowraghey magh rolaue, dy vel ee geearree fakin tooilley baiht ayns ny ardyn shen, as dy vel shen, er-e-son, feer scanshoil, as dy vel ee dy kinjagh agh soilshaghey magh shoh rere y smooinaghtyn dy vel kiarail – kiarail y cho-voodeeys – feer scanshoil, as ve abyl dy gheddyn y whaaltys shen feer scanshoil, as reesht dy vod eh shareaghey bea sleih 'syn aght t'ad goaill tastey j'ee, as dy vel shen Plan yn Ellan, as dy vel ad geearree shen dy jarroo.

Ga dy row Kiarail Vannin currit er bun dy obbraghey ec foddid veih'n Reiltys, ta Bnr Christian gra dy daink ee stiagh ayns cooishyn Kiarail Vannin dy aa-reaghey plannyn Kiarail Vannin tra va surransee gaccan dy row kiarail myr reih va reaghit er-nyn-son er ve scryssit magh. T'ee gra dy jean ee freayll rish cheet stiagh er cooishyn Kiarail Vannin my vees builley mooar er y theay as er y pholitickaght er-coontey reaghyssyn obbree.

Jerdein shoh chaie, yn 30 Jerrey Geuree, ren yn Tashtey cur £800,000 elley stiagh 'sy chlaare argidoil nagh beagh lheihys as quaaltyssyn scryssit magh. Magh ass shoh, ta reddyn va scryssit magh nish dy ve jeant reesht, myr shoh ta neu-hickyrys mastey ny surransee nish.

Agh ny yeih, ta Kiarail Vannin er hirrey er thieyn lheihys 'sy Reeriaght Unnaneysit gyn dy reaghey lheihys as quaaltyssyn son surransee ass Mannin mannagh vel briwnys jeant dy vel ad preayssagh.

Ta Ard Sheckter Kiarail Vannin, Teresa Cope, gra dy vel paart dy neu-hickyrys er ve ayn as dy vel ad gobbraghey dy chionn rish ny kiareyderyn 'sy trass cheim dy yannoo shickyr nagh vel ny surransee neu-chiart goll er scryssey magh as dy vel ad jannoo shen ayns aght cooie, as dy vel shen foast fo raad. T'ee gra dy vel ad gearree y caa, son ny kiareyderyn shen 'sy trass cheim dy obbraghey roosyn, dy vel ad geearree jeeaghyn er ardyn foddee ad jannoo quaaltyssyn er-linney son surransee mooie, son nyn surransee dy chooilleeney ny prowalyssyn diagnostagh oc ayns shoh 'syn Ellan, as dy chur back 'syn Ellan paart jeh'n obbyr shen, dy reayll smaght er ny costyssyn ain.

Ta Bnr Cope gra dy vel eh costal ram argid dy chur sleih veih'n Ellan, as dy vel fys ain neesht veih cheu keeayll chionnit y hurransagh, dy bare lesh sleih geddyn y lheihys oc ny sniessey da'n thie oc my oddys ad. T'ee gra, myr shoh dy vel ad cur enn er dy row shoh er ve beggan boiragh, agh dy vel ad jeean dy yannoo shickyr dy vel shoh er ny obbraghey trooid rish ny parteayssyn shen 'sy trass cheim.

Ta Bnr Cope gra, my vees peiagh erbee ayn as va'n quaaltys oc scryssit magh as nagh lhisagh shen er ve jeant, eisht my vees ad cur fys daue as dy jean ad gobbraghey rish ny parteayssyn shen 'sy trass cheim, dy yannoo shickyr dy vel oyr clinicoil er-e-hon, as my vees feme er cur stiagh eh reesht dy jean ad shen. T'ee gra dy vel shen towse mooar dy liooar dy argid, dy vel eh mysh £2.5 - £3 millioon goll er baarail per mee er ny vees currit liorish y trass cheim.    

Bentyn da ny reddyn ve fo Kiarail Vannin jannoo 'syn Ellan, dy row eh foue neesht jannoo ny sloo obbraidyn cadjin ayns shoh 'syn Ellan son yn daa vee shen,  as dy row ad er chee jannoo ny sloo paart dy reddyn jeant son surransee mooie dy lhiggey da ny fir chlinicoil oc dy yannoo obbyr elley. T'ee gra, nish, er-coontey y reaghys liorish yn Tashtey yn laa shen – shen dy ghra, Jerdein shoh chaie, tra ren yn Tashtey cur tooilley argid stiagh 'sy chlaare argidoil, yn £800,000 shen myr cheayll shin – dy bee ad ayns ynnyd dy chur stiagh ayn reesht paart jeh'n obbyr shen. 

Ta Bnr Cope gra dy vel ad er cheau ny kiare shiaghteeyn t'er n'gholl shaghey plannal dy chur bree da shen veih Jelune shoh cheet – as shen dy ghra, veih'n laa t'ayn jiu – myr shoh dy beagh feme oc er kuse dy laghyn dy chur shen ayn reesht as dy vel eh goll, agh dy vel shen yn tosheeaght oc yn laa shen as yn laa er-giyn, dy chur stiagh ayn reesht ny surransee mooie shen choud's t'ad abyl, as neesht dy chur er rolley reesht ny obbraidyn choud's t'ad abyl. 

Ta Bnr Cope gra dy jean foast paart dy voirey freayll rish ve ayn, as dy vel foast feme er Kiarail Vannin gobbraghey er ny costyssyn eck, as er cur smaght orroosyn shen, myr shoh nagh vel ee son gra nagh bee boirey erbee ayn mychione surransee mooie ny obbraidyn myr reih ayns ny hoght shiaghteeyn shoh cheet, agh dy vel ad cur eab er meeinaghey ooilley jeh shen, as cur stiagh shen reesht wheesh jeh shen as vees possible.

Va trimmid currit er y chooish yn shiaghtin shoh chaie, lesh Oltey yn Chiare as Feed son Doolish Hiar, Joney Faragher, geddyn kied dy chur feysht myr cooish phreaysagh er Bnr Christian ayns soie yn Chiare as Feed Jemayrt shoh chaie, agh va Bnr Christian ching. Agh ren yn eear Hirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, Lawrie Hooper, ren irree ass Jerrey Fouyir, clou fogrey liorish Kiarail Vannin roish traa embargo er yn oyr dy row Kiarail Vannin cur coontey jeh ny v'eh foee jannoo dy yannoo ny sloo y towse dy argid dy ve ceaut eck erskyn y chlaare argidoil. V'ad shoh goaill stiagh castey kiarail myr reih nagh row preayssagh, as scuirr veih cur surransee gys y Reeriaght Unnaneysit son quaaltyssyn as lheihys nagh row preaysagh.

Ga dy daink caghlaa 'sy chiarail shoh lesh yn Tashtey cur stiagh £800,000 elley, ta Mnr Hooper gra nagh vel y Reiltys er chur fys erbee da politickeyryn foast er ny vees taghyrt. T'eh gra nagh vod eh nish credjal fockle ta'n Reiltys shoh ginsh da sleih, er yn oyr dy vel fys echey dy nee nhee eh dy vel ad er hassoo seose as er ninsh da Tinvaal un skeeal, as fys oc dy row ad ginsh da ny meanyn skeeal elley. T'eh gra dy vel fys ain er, ny vees goll er insh oc dooin, nagh vel shen yn clane skeeal, dy vel fys ain dy nee tostid ayns rieughid bunnys ec yn Reiltys, gyn fogrey oikoil erbee veih'n Reiltys, gyn post-l, gyn chaghteraght veih'n Ard Shirveishagh ny veih'n Shirveishagh Slaynt gra dy jean ad ginsh da olteynyn ny vees taghyrt – gyn veg er chor erbee. T'eh gra dy vel yn Reiltys goaill aggle, as ayns ynnyd jeh shassoo seose as ve freggyrtagh da shoh, dy vel ad cur eab er cur yn foill er sleih elley. T'eh gra, ayns rieughid, nagh vel ad er n'yannoo veg, as nagh nee eshyn ny lomarcan t'ayn, dy vel olteynyn elley ayns shoh as dy vel ad ooilley cur ny feyshtyn cheddin, as nagh vel ad er n'yannoo veg agh shassoo seose as gra ny reddyn ta'n Reiltys er chur eab er freayll follit.   

Haink toshiaght er y ghoilleeid shoh tra ren yn Ard Shirveishagh gra dy row feme er Kiarail Vannin goaill ayns laue aghtyn, cha nee ynrican dy yannoo ny sloo ny costyssyn echey 'sy traa ry heet, agh dy chooilleeney y varney v'ayn hannah eddyr y chlaare argidoil eck as towse dy argid as faaishnys er veagh ceaut ec Kiarail Vannin liorish jerrey ny bleeaney argidoil. Va'n varney shen £16 millioon punt. Ren Mnr Hooper irree ass yn oik echey myr Shirveishagh er-coontey y policy shoh.

Nish ta Bnr Christian er jeet stiagh 'syn oik, t'eh jeeaghyn dy vel policy y Reiltys er chaghlaa, as ga dy vel Kiarail Vannin shirrey aghtyn dy scuirr veih ceau tooilley argid roish jerrey ny bleeaney argidoil er-lhimmey jeh son cooishyn egin, dy vel y Reiltys soiaghey jeh dy bee feme er eeck ny £16 millioon punt shen erskyn y chlaare argidoil. 
 
Ta Mnr Hooper gra, ayns rieughid, dy row eh rieau y nhee dy beagh feme er y Reiltys cur argid son yn towse ceaut rour ec Kiarail Vannin, agh nagh row ad coontey monney jeh, agh dy row eh er yn Reiltys cur yn argid er-e-hon. Agh t'eh gra, my vees shen yn aght dy vel yn Reiltys nish soiaghey jeh eeck son ceau rour Kiarail Vannin, dy vel shen oyr son feysht elley: my vees yn Reiltys gra dy bee eh £16 millioon aght erbee, dy vel ad gra ayns rieughid dy vel ny reaghyssyn er ve jeant oc as er chur er bun y chorvaal shoh as er n'yannoo assee da ooilley ny surransee shoh, dy spaarail foddee lieh-villioon punt. T'eh briaght, yn aght ta ard-chooishyn reaghit, my vees ad cheet back gys Tinvaal as shirrey £16 millioon, yn oyr nagh daink ad back gys Tinvaal as gra foddee dy beagh eh £16.5 millioon as nagh bee feme ain er giarrey shirveishyn erbee. 

Ta Mnr Hooper gra dy vel y Reiltys er n'yannoo reih jeh yioin, as dy vel y doilleeid echey ayns shoh, nagh vel shoh cheet dy ve ayn dy taghyrtagh, nagh vel eh cheet dy ve ayn trooid inertia, dy vel adshoh reaghyssyn jeant jeh yioin ec yn Shirveishagh Slaynt, as t'eh sheiltyn ec Coonceil ny Shirveishee, as t'eh gra dy vel eh sheiltyn, er yn oyr keayrt elley nagh vel politickeyryn er chlashtyn veg, cha nee dy oikoil. T''eh gra dy vel y doilleeid elley t'echey ayns shoh dy vel ny reddyn t'eh dy chlashtyn dy neu-oikoil goll dy jeeragh noi, ayns ymmodee cooishyn, ny reddyn ta'n coontey oikoil cur magh, as ec y traa t'ayn dy vel eh currit ny smoo dy chredjal shen t'eh clashtyn veih sleih cadjin, na dy chredjal ny ta Shirveishyn dy ghra.

Magh ass shen, haink feysht mychione Bnr Christian, row ee jeh yioin cur Tinvaal er shaghryn tra v'ee gra, choud's va fys eck, nagh row giarraghyn elley dy ve jeant liorish Kiarail Vannin dy spaarail tooilley argid roish jerrey ny bleeaney argidoil.

Ta'n Ard Shirveishagh, Alfred Cannan, gra nagh vod eh soilshaghey magh dy chooilley stayd, as dy vel currym er Kiarail Vannin son livrey kiarail slaynt, agh t'eh gra nagh vel ee goll huggey as veih, as ny haghyr, shen dy vel Lawrie Hooper er n'ghoaill fogrey ny meanyn veih daa hiaghtin er dy henney va currit 'sy choir hrustyr, as 'syn interim dy vel yn Shirveishagh Slaynt er ve cur eab er barganey rish yn Shirveishagh Tashtee dy chur eab er feddyn couyryn ennagh elley ny dy gheddyn kied ec y chooid sloo son Kiarail Vannin dy freayll rish cur tooilley gys coontey yn cheau rour eck vees feer vooar hannah, as dy vel eh er n'ghoaill shiaghtin ny ghaa er-e-son dy gheddyn gys yn ynnyd shen. 

Ta Mnr Cannan gra nagh vel y chooish cochianglt er chor erbee rish goll huggey as veih, y nhee dy vel shoh nish er jeet magh er yn oyr dy vel Lawrie Hooper er reaghey dy hroggal neese fogrey ny meanyn veih daa hiaghtin er dy henney as cur-lesh eh er y hoshiaght, er yn oyr dy row eh geearree reuyrey fo as jannoo neu-chorrym yn Shirveishagh noa. T'eh gra dy beagh fogrey er ve currit Jemayrt shoh chaie – shen dy gra ayns soie yn Chiare as Feed – agh dy row yn Shirveishagh ching, as dy vel y fogrey shen er ve currit shaghey. T'eh gra, ayns ooilley ny ynnydyn shoh, dy vel feme er eddyr-insh kiart.

Ta Mnr Cannan gra dy vel yn Shirveishagh, Bnr Christian, er ve goaill ayns laue mooarane, as dy jean eshyn cur-rish yn aght ta reddyn goll er insh magh da'n theay, agh nagh vel eh dy kinjagh lane vaghtal, as dy vel shin ayns gaue dy vel shin er chee myn-reirey dagh ayrn jeh  ny vees taghyrt 'syn obbyr vees goll er jannoo cheusthie jeh Kiarail Vannin, cheusthie jeh'n Shirveish Claynt Ashoonagh.

Ta Mnr Cannan gra dy vel dy kinjagh aghtyn dy hareaghey, as dy vel feme er yn Reiltys cur freggyrt da ny feyshtyn shen mychione yn oyr t'eh er n'ghoaill choud, as er-lheh foddee dy gheddyn magh paart jeh ny myn-phoyntyn, agh dy vel eshyn er hoilshaghey magh yn stayd as dy row yn Shirveishagh ching neesht, by hreih eh, ayns yn Chiare as Feed v'ee er chee jannoo fogrey, agh dy row ee foast barganey rish yn Tashtey mychione cur paart dy argid, ny shaghey shen, dy freayll rish baarail dy mennick dy chur eab er coadey shiartanse jeh ny shirveishyn jeant dy ynnydoil, ny obbraidyn myr reih va Kiarail Vannin aa-scrutaghey.

V'eh currit da Mnr Cannan nagh beagh eh neu-chadjin son oltey politickagh yn Rheynn ny'n Ard Shirveishagh hene dy yannoo fogrey ayns ynnyd jeh'n Shirveishagh my va chingys er yn Shirveishagh hene. Ta Mnr Cannan gra dy daink Claire Christian dy ve ching y moghrey shen hene, as ec daa vinnid roish jeih er y chlag ren ee reaghey nagh row ee ayns foaynoo mie dy liooar dy gholl stiagh 'sy Chiare as Feed. T'eh gra, choud's t'eh toiggal y stayd, dy row shen currit da Bnr Faragher, va son cur yn feysht urree, as dy row eh coardit dy lhisagh yn Shirveishagh jannoo y fogrey.

Er-lesh Mnr Cannan nagh veagh veg elley er haghyrt agh dy beagh sleih nagh row wheesh cochianglt rish as y Shirveishagh as ymmodee feyshtyn currit orroo as dy by chosoylagh eh nagh beagh ablid er ve oc dy chur freggyrt, as nagh vel eh shickyr cre ny sodjey veagh y chooish er n'gholl.    

Ta code ny Shirveishee gra dy vel currym er Shirveishyn dy chur slane fys kiart da Tinvaal as da'n theay, as nagh lhisagh Shirveishagh cur ad er shaghryn. Ren Bnr Christian gobbal ayns Tinvaal kegeesh er dy henney dy row giarraghyn elley plannit liorish Kiarail Vannin, ga dy row fys eck dy row giarraghyn plannit, ny ec y chooid sloo dy row Kiarail Vannin smooinaghtyn my-nyn-gione. 

Ta Mnr Cannan gra nagh row eh son, ny er chee goaill toshiaght er, loayrt son ny ass-lieh yn Shirveishagh, as er-lesh dy row feme er cur yn feysht shen urree hene. T'eh gra nagh vel eh smooinaghtyn, my vees sleih gennaghtyn dy row ad currit er shaghryn, dy row shen yn chiarail eck.

Ta Bnr Christian gra, roish yn traa dinsh ee da olteynyn Tinvaal, choud's va fys eck, nagh row giarraghyn elley dy ve jeant dy eeck son bishaghey ayns faill ny fir-lhee, shiaghtin ny s'moghey, dy row Kiarail Vannin er chur magh fogrey ny meanyn, as dy vaik ee shen ec y traa shen, tra v'eh clouit, as dy ren yn Rheynn as ish briaght dy bee embargo currit er shen, as dy beagh aa-scrutaghey jeant jeh shen, as eisht ayns yn daa hiaghtin lurg shen, as dy dooyrt ish dy faagail eh derrey y nah hiaghtin. 

Ta Bnr Christian gra dy row ad eisht gobbraghey er barganey as jeeaghyn er row ny treealtyssyn shen, as dy by vaghtal eh dy row ad reaghyssyn obbree as builley jeu er y theay, as dy row eh Jedoonee, as harrish y kione shiaghtin v'ayn, as dy row eh ayns rieughid er jeet lhee ayns cur cooidjagh cooish, lioree va ish gennaghtyn nagh lhisagh yn leodaghey treealit  ayns obbraidyn myr reih 'syn Ellan taghyrt.

Ta Bnr Christian gra dy row feme er cur-lesh shen ayns aght formoil gys yn Tashtey, er yn oyr dy beagh yn eiyrtys jeh shen dy beagh ad £15 millioon – dy row £15 millioon ceaut rour oc ec y traa t'ayn, as dy beagh yn eiyrtys dy beagh ad ceaut rour ny smoo. 

Ny oyryn nagh row Bnr Christian ayns foayr jeh leodaghey y chiarail myr reih 'syn Ellan dy ve jeant ny s'melley ny jeant ny sloo, t'ee gra dy vel shen er yn oyr dy vel y chlaare cur er-ash as couyral ain, as fys ec sleih dy vel shen goaill stiagh ceau er y synaptagh, vees mysh £18.3 millioon, son y chooid smoo dy yannoo ny sloo rollaghyn faarkee, as dy hareaghey bea ny surransee shen as kiarail oc myr reih.    

Ta Bnr Christian gra dy row ee gennaghtyn dy beagh eiyrtys ny treealtyssyn dy bunnidagh foddee dy jinnagh ny rollaghyn faarkee sheeyney magh, lurg da'n argid shen ve ceaut, as 'sy nah ynnyd dy row ee gennaghtyn neesht dy vel ny fir chlinicoil as ny fir obbraid shinney, abbyr myr sampleyr, dy vel y conaant oc dy yannoo un laa 'sy chamyr obbraid 'sy chiaghtin, dy beagh yn eiyrtys nagh beagh ny laghyn shen 'sy chamyr obbraid er ve ayn, as jeeish nagh row shen jannoo seose feeuid son yn argid. T'ee gra dy row ee cur y chooish eck as cooish y Rheynn, as veih'n cheu ecksh as veih cheu olteynyn y Rheynn, as dy row ee gennaghtyn dy lhisagh ny reihyn 'syn Ellan tannaghtyn ayn.

Ta Bnr Christian gra, ga dy row fys eck dy row fogrey ny meanyn ayn currit fo embargo mychione giarraghyn treealit da shirveishyn, dy row ee cur freggyrt bentyn da bishaghey faill ny fir-lhee. T'ee gra my vees ee er . . . my vees shen mee-hoiggalys t'er ve ayn, as dy vel fys eck er as dy vel ee er loayrt rish olteynyn elley, dy row ad toiggal eh myr shen, eisht dy vel ee cur leshtal son shen, agh nagh row cho cleeir as shen.

Ta Bnr Christian gra dy row y feysht urree, row ee arryltyagh dy yannoo fogrey mychione y stholkey, as myr shoh cre'n aght ta ny freggyrtyn eck dy heet er reddyn elley, v'ad cochianglt rish y feysht, jinnagh yn cheb er faill cur feme er giarraghyn, as dy row ny freggyrtyn eck nagh jinnagh ad, er yn oyr dy vel ad daa chooish lane-neu-chasley. 

Ta Bnr Christian gra nagh ren eh cur Tinvaal er shaghryn. T'ee gra nagh vel yn Ard Shirveishagh er shirrey ee dy irree ass, as t'ee gra dy vel ee er ve gobbraghey feer chreoi dy freayll as dy chummal seose ny obbraidyn myr reih 'syn Ellan, dy vod ny lheihyssyn shen tannaghtyn ayn, as t'ee gennaghtyn, mannagh row ee er ve 'syn oik shoh, as dy vel ee gennaghtyn dy row ee gobbraghey feer chreoi dy chooilleeney shen.

Ta Bnr Christian gra dy vel ee arryssagh erskyn credjue dy vel boirey lesh cur fys, as son shickyrys dy vel feme er aa-scrutaghey yn aght ta shoh jeant 'sy traa ry heet. 

Ta Bnr Christian gra, bentyn da obbraidyn ny quaaltyssyn myr reih cheumooie jeh'n Ellan, dy row y sarey currit liorish Kiarail Vannin, dy lhisagh quaaltyssyn son y changhyr as cooishyn egin jeh tosheeaghtyn nane as jees tannaghtyn ayn. as choud's t'ee toiggal eh dy row mee-hoiggalys er shen mastey ny kiareyderyn shen, as dy row yn eiyrtys jeh shen ayns yn daa laa t'er n'gholl shaghey kuse dy whaaltyssyn as nagh lhisagh ad – as cha nel ee gra eh, agh t'ee meanal nagh lhisagh ad y ve er nyn scryssey magh – as dy row ad currit stiagh ayn reesht.  T'ee gra dy vel feme dy bollagh er Kiarail Vannin aa-scrutaghey shen as jannoo shickyr nagh vel eh taghyrt reesht.

Ta Bnr Christian gra dy row ny treealtyssyn son scryssey magh obbraidyn as quaaltyssyn myr reih jeant myr reaghyssyn obbree ec Kiarail Vannin, agh dy vel builley er y theay, as dy row shen red ennagh, myr yn Shirveishagh, dy row ee geearree cur-lesh gys Coonceil ny Shirveishee as dy loayrt mychione shen roosyn, agh dy row ee gennaghtyn dy row feme er goll trooid oardagh as nagh row yn argid ayns shen, as dy row feme er loayrt rish yn Tashtey as dy row eh urree cur roish y chooish dy row ish credjal dy lhisagh ny reihyn 'syn Ellan tannaghtyn ayn, as dy row eh lane-femoil dy bollagh, cha nee ynrican son theay Vannin, agh bentyn da'n argid va ceaut hannah.

Ga dy vel Bnr Christian cheet er shiartanse dy hirveishyn va imraait 'sy ghocamad va er ny heeley magh nagh vel dy ve scryssit magh rish daa vee, as ga dy row yn Ard Shirveishagh, Mnr Cannan, gra dy row y fogrey er ve currit 'sy choir hrustyr neayr's yn traa v'eh scruit hoshiaght, ta shirveishyn elley imraait ayns shen as dy jarroo bee ad scryssit magh – shen quaaltyssyn as lheihys myr reih nagh vel cochianglt rish y changhyr ny rish cooishyn egin jeh ny tosheeaghtyn nane as jees.

Ta Oltey yn Chiare as Feed son Connaghyn, Julie Edge, gra dy row y docamad shen va er ny heeley magh lane-scanshoil ayns cur caa da politickeyryn toiggal ny vees taghyrt, gyn yss formoil veih buill elley. Er-lhee dy vel slane strughtoor y hirveish claynt as kiarail y theay brisht, as dy vel yn traa er jeet son yn Ard Shirveishagh dy chur er Kiarail Vannin cur slane coontey da theay Vannin. Er-lhee nagh vel shen er daghyrt, as dy row eshyn sthie ayns shen rish tammylt giare dy hraa as dy vel fys echey er yn stayd t'ayn. T'ee gra, son yn docamad shoh va sheelt magh gra dy vel tooilley giarraghyn lurg da Coonceil ny Shirveishee gra dy row cumrailyn ayn bentyn da shirveishyn 'sy strane toshee, cowraghey magh jeeish ayns rieughid, vel fys oc er ny t'ad dy yannoo? Vel ad dy feer freayll rick er Kiarail Vannin, ny er sporran Vannin? As dy vel ee credjal nagh vel.

Ta Bnr Edge gra dy vel theay Vannin skee jeh'n ceau rour kinjagh, as y gennid dy hirveishyn goll er livrey dy feer, myr shoh t'ee briaght c'raad ta'n argid cheet dy ve jeerit.

Er-coontey y stayd shoh t'ayn, ta Bnr Edge gra nagh row rieau whilleen cummaltagh y rheynn reihyssagh cur eam urree, veih sleih ta boirit mychione ny t'ad goaill ec y traa t'ayn, as nagh vel ee cheet er enn noa er kanghyr, bee 'sy vrastyl myr egin. T'ee cheet er sleih as t'ad fuirraghtyn er reddyn sodjey, etc, as dy vel imnea mooar oc. T'ee gra dy vel eh kiart dy vel coyrle er ve currit da thieyn lheihys 'sy Reeriaght Unnaneysit nagh vel ad dy akin surransee ass Mannin, as my vees ad gyn kied, nagh bee ad eeckit. 

Ta Bnr Edge briaght, c'raad ta'n cochianglys lesh ny thieyn lheihys ain 'sy Reeriaght Unnaneysit dy vel feme ain dy debejagh son shiartanse dy hirveishyn, as dy vel ee geearree feddyn magh ny vees ny conaantyn rish ny thieyn lheihys hoal ayns shen, as t'ee briaght yn aght foddee shiu doaltattymagh cur eam chellvane orroo laa dy row as gra nagh vel shin geearree paart jeh'n shirveish shoh er-e-son ta conaant kiart ayn, myr shoh dy nee mee-reirey rish conaantyn. 

Ta Bnr Edge gra dy vel ee credjal nagh vel sleih treishteil er chor erbee ayns Coonceil ny Shirveishee ec y traa t'ayn, as er-lhee dy lhisagh yn Ard Shirveishagh er ve loayrt magh ayns ny kuse dy laghyn t'er n'gholl shaghey, bentyn da ny caghlaaghyn shoh. T'ee gra dy nee eshyn ta leeideilagh Ellan Vannin as dy vel feme er dy kinjagh dy ve aa-hickyraghey theay Vannin dy row y docamad sheelt er ny heelt, dy row embargo er, foddee nagh beagh shen jerrey y stayd, as er chur yn aa-hickyrys shen, agh nagh vel eh rieau jannoo shen er veg. 

Ta Bnr Edge gra dy vel ee credjal dy vel eh yn Ard Shirveishagh as lhisagh feme ve echey er cur coontey mychione shoh, chammah's boayrd Kiarail Vannin, as t'ee gra, dy beagh sleih briaght jee vel feme er cur er peiagh ennagh cur coontey, yn Ard Shirveishagh, as dy vel feme echeysyn er cur er Kiarail Vannin cur coontey, as er-lhee dy vel theay Vannin aarloo son y chaghlaa ayns ny ardjyn shen.

Ta Bnr Christian er screeu rish dy chooilley oltey Tinvaal dy chur fys s'noa er argid son yn shirveish claynt as er barganeaghyn er faill ny fir lhee. 'Sy screeuyn eck ren ee feeraghey dy row  yn cheb s'noa er faill son fir-lhee vees gobbraghey da Kiarail Vannin goll er sur-smooinaghtyn er dy formoil liorish oltey y Heshaght Lhee Ghoaldagh, agh neayr's va'n screeuyn eck currit magh ta'n Sheshaght er hoaighey jeh'n cheb, vees cur da fir-lhee bishaghey 8% son y vlein argidoil 2023-24, lesh bishaghey 6% son 2024-25, as bishaghey 2% veih Mee Averil 2025 maghey.

Ta Bnr Christian gra nagh row argid dy liooar ec Kiarail Vannin 'sy chlaare argidoil eck hene, as dy row ymmyd er ve jeant jeh argid ayns claare argidoil yn Rheynn Slaynt as Kiarail y Theay. T'ee gra nagh jig builley veih'n cheb er claare argidoil Kiarail Vannin son y vlein 2024-25.

Ta Bnr Christian soilshaghey magh plannyn neesht dy hareaghey failley as freayll fir-lhee ec dy chooilley cheim, dy chur brod da creeaght as dy chur kiarail smoo fondagh da surransee.

Ta sleih smooinaghtyn dy vel obbyr foast goll er jannoo dy lhiassaghey currym as plan obbree Kiarail Vannin son 2025-26, dy ve jeeragh rish y phlan argidoil va clouit ayns Lioar Jiarg-bane y Reiltys. 

---oooOooo---

Bee'n Shirveishagh Slaynt as Kiarail y Theay, Bnr Christian, as Ard Oaseir yn Rheynn, Paul Richardson, cur feanish roish Bing ny Coontyssyn Theayagh moghrey Jecrean ec 11:15am, lurg da'n Ving clashtyn feanish neesht ec 10:00am veih Ard Sheckter Kiarail Vannin, Teresa Cope, yn Stiureyder Argidoil, Jackie Lawless, as Stiureyderyn son Shareaghey, Shaun Stacey as Pete Shanahan.

---oooOooo---

Ta'n Shirveishagh Gastid Dellal, Tim Johnston, gra dy vel Caairlagh Boayrd yn Oltaghey, Jamie Lewis, er nirree ass. Va'n Boayrd currit er bun Mean Fouyir nurree dy ghoaill ayns laue doilleeidyn ta jannoo er y cherroo oltaghey. Va Mnr Lewis, ta stiureyder reiree y cholught Extra Fancy Cagleeit, pointit dy ve'n Caairlagh.

Ta Mnr Johnston gra dy nee'n red scanshoil dy vel Boayrd yn Oltaghey ayn, dy loayrt mychione ny doolaneyn fo'n cherroo, as dy vel entreilys aashagh trooid ny jantyssyn dy chummal ny coloayrtyssyn shen rish yn Rheynn mychione ny doolaneyn shen, as dy vel shen strughtoor mie dy ve ain.  

---oooOooo---

Ren yn Tashtey fograghey magh Jerrey Fouyir shoh chaie dy beagh kione currit, ec jerrey Mee ny Nollick shoh cheet, er ymmyd jeh Kaart Aym son sleih dy gheddyn cooney cadjin argidoil ny pensionyn eeckit daue ayns argid roie ayns banglaneyn yn Oik Postagh. Rere yn Tashtey, yinnagh y caghlaa spaarail ny smoo na £500,000 'sy vlein. 

Va 3,000 dy leih jannoo ymmyd jeh'n Chaart Aym 'syn aght shoh, agh liorish nish ta'n Tashtey gra dy vel 600 dy leih  er chaghlaa dy gheddyn cooney cadjin argidoil ny pensionyn eeckit stiagh dy jeeragh 'sy choontys banc oc. Shen dy ghra dy vel foast 2,400 dy leih as feme oc er feddyn aght elley dy reaghey geddyn yn argid oc roish jerrey ny bleeaney shoh.

---oooOooo---

Ta'n Shirveishagh Ynsee, Spoyrt as Cultoor, Daphne Caine, gra nagh bee obbyr jeant dy charraghey lhic as jeeill jeant jeu ayns loghan snaue yn Ynnyd Spoyrt Ashoonagh derrey vees fys er yn oyr bunnidagh son y stayd shoh.  

Ayns soie yn Chiare as Feed Jemayrt shoh chaie, ren Oltey yn Chiare as Feed son Carbory, Balleychashtal as Malew, Jason Moorhouse, cur feysht er Bnr Caine mychione tuarastyl va jeant Mee Houney 2023, as magh ass shen va daa lhoan 'sy chione dowin dooint son oyryn sauchey.

Ta Bnr Caine gra dy row strane dy phrowalyssyn er ve jeant, as dy row imnea eck, liorish karraghey ny lhic gyn cur enn er y doilleeid va ny lhie fo'n stayd, dy vod yn eiyrtys ve'n doilleeid cheet dy ve ayn reesht. T'ee gra dy  vel eh goaill yn traa shoh er yn oyr dy nee cooish chramp ee, as, myr v'ee gra, cho leah's t'ad toiggal yn oyr bunnidagh, dy vod y karraghey ve jeant.

---oooOooo---

Ta Sheshaght Cheirdey Ashoonagh Vannin ny Heirinn moylley obbyr yn Reiltys ayns geddyn rey rish shiartanse dy ghoghanyn as cur stap er doghanyn elley roshtyn yn Ellan. Choud's ta beiyn foast goll er ymmyrkey ass yn Ellan, ta cumrail geyre er beiyn cheet stiagh er-coontey y doghan chengey gorrym 'sy Reeriaght Unnaneysit, as doghan eh vees jannoo er kirree, er yn ollagh as er beiyn elley. 

Agh ta kied dy chur-lesh stiagh beiyn ass Nerin Hwoaie, ta seyr veih'n doghan, agh ga dy nee lane-scanshoil eh cur-lesh stiagh ayn beiyn son breh, ta doolane fo shen er yn oyr nagh vel y baatey goll gys Nerin Hwoaie dy mennick. 

Ta Screeudeyr Cadjin y Heshaght Cheirdey, Sarah Comish, gra dy vel coloayrtyssyn er ve oc rish y Phaggad Bree as dy row ad lane foshlit da'n choloayrtys shoh mychione, foddee, coorseyn smoo cooilleentagh veih Nerin Hwoaie 'syn arragh as ec jerrey ny bleeaney son terriu as reaghyn, as dy vel shen er ta feme ayns rieughid cheet stiagh ayn, as dy bee eh feer doillee mannagh vel ad lowit dy yannoo shen.

---oooOooo---

Ta Barrantee Skeerey Pharick er choardail rish yrjaghey yn rate keesh valjagh 'sy skeerey liorish 2%. T'ad gra dy ren ad sur-smooinaghtyn dy kiarailagh er y chooish as dy bee y rate nish 248 ping 'sy phunt. Va'n bishaghey son y chooid smoo er-coontey taillaghyn smoo ec yn Seyraad Bree veih Orch, yn rate bolgey argidoil as costyssyn cochianglt rish ny reihyssyn son lughtyn-reill ynnydoil Mee Averil shoh cheet.

Ta Barrantee Purt le Moirrey er vishaghey y rate keesh valjagh oc liorish 5.9%, as she 419p 'sy phunt ta'n rate noa, as er mean nee shen cur £27 elley er lught-thie as thie oc lesh three shamyr lhiabbagh ayn.

Reesht ta ny Barrantee cheet er costyssyn cochianglt rish reirey orch, agh t'ad cheet neesht er goaill ayns laue cummal seose as shareaghey bun-troggalys, as t'ad gra dy jean ad goaill ayns laue kuse dy haleeyn 'sy vlein. T'ad gra dy jean ad gobbraghey dy chionn neesht rish yn Tashtey dy chosney lhiastynyssyn jeh ny smoo na £20,000. 
 

More from Manx Gaelic